Cholesterol

Wat is cholesterol?

Cholesterol is een vetachtige stof die het menselijk lichaam nodig heeft als bouwsteen voor lichaamscellen, hormonen en gal. Het meeste cholesterol wordt aangemaakt in de lever. Een klein gedeelte komt in het lichaam via voeding.

LDL- en HDL-cholesterol

Het bloed vervoert cholesterol door het aan bepaalde eiwitten te binden. Deze eiwitten heten Hoge Dichtheid Lipoproteïne (HDL) en Lage Dichtheid Lipoproteïne (LDL).

LDL vervoert cholesterol via het bloed naar de rest van het lichaam, waar het bijvoorbeeld nodig is voor het herstellen van beschadigingen in weefsels. Een teveel aan LDL-cholesterol kan blijven plakken in de binnenwand van bloedvaten. Dit gebeurt meestal op plekken waar de wand van de bloedvaten beschadigd is. Beschadigingen in de bloedvatwand kunnen het gevolg zijn van roken, een verhoogde bloeddruk of ouderdom. In het bloedvat ontstaat hierdoor langzaam een ‘plak’. De bloedvaten slibben daardoor langzaam dicht, waardoor het bloed er steeds minder goed doorheen kan stromen. Ook kan er een stukje van de opgebouwde plak losgaan en opstopping veroorzaken in een smal deel van het bloedvat, dat kan leiden tot een hartinfarct. Op deze manier draagt een te hoog LDL bij aan het ontstaan van hart- en vaatziekten. Het LDL-cholesterol wordt ook wel het ‘slechte’ cholesterol genoemd.

Dicht slibben van het bloedvat, waardoor het bloed minder goed doorstroomt.

HDL neemt cholesterol uit het bloed weg en voert het af naar de lever, waar het wordt afgebroken. Door het afvoeren van cholesterol beschermt HDL het lichaam tegen hart- en vaatziekten. De verbinding van HDL en cholesterol noemen we HDL-cholesterol. Het HDL-cholesterol wordt ook wel het ‘goede’ cholesterol genoemd.

Wat zijn de effecten van cholesterol op de gezondheid?

Als het cholesterolwaarde te hoog is en als de verhouding tussen de soorten LDL-cholesterol en HDL-cholesterol scheef is, ishet risico op hart- en vaatziekten groter. Vooral een scheve verhouding geeft een hoger risico.

Er bestaan 2 relevante cholesterolwaarden: het totaalcholesterolwaarde en de cholesterolratio. Voor beide geldt: hoe hoger de waarde, hoe hoger het risico op (sterfte aan) een hartziekte. De cholesterolratio is de beste voorspeller voor het krijgen van hart- en vaatziekten. Hieronder vertellen we meer over totaalcholesterol, de cholesterolratio, de oorzaken van een te hoog cholesterol en welke producten het LDL-cholesterol verhogen en verlagen.

Totaalcholesterol

Een bloedonderzoek geeft aan hoe hoog het cholesterolwaarde is in het bloed. Het cholesterolwaarde in het bloed kan nogal schommelen. Daarom is het advies het cholesterolwaarde meerdere keren te onderzoeken.

Een overzicht van mogelijke uitslagen van het bloedonderzoek:

Cholesterolratio en hart en vaatziekten

De verhouding tussen LDL en HDL noemen we de cholesterolratio. Een ‘scheve’ verhouding met te veel LDL vormt een belangrijk risico voor hart- en vaatziekten. De cholesterolratio wordt berekend door het totaal cholesterolwaarde (LDL + HDL) te delen door het HDL. De ratio hoort kleiner dan 5 te zijn.

Oorzaken van een te hoog cholesterolwaarde

De lever zorgt normaal voor een normaal evenwicht cholesterol. De hoeveelheid cholesterol die de lever maakt, wordt beïnvloed door de leefstijl. Roken, weinig lichaamsbeweging en een eetpatroon met veel verzadigd vet kunnen het evenwicht verstoren en teveel LDL-cholesterol geven.

Een hoge cholesterolwaarde kan ook erfelijk zijn. Andere oorzaken van een hoog cholesterolwaarde zijn overgewicht, diabetes type 2 en een traag werkende schildklier.

Daling en stijging LDL-cholesterol

Voeding kan LDL-cholesterol laten stijgen of dalen. Teveel LDL-cholesterol is niet goed voor je lichaam, dus is het belangrijk om voeding te eten die LDL-cholesterol laat dalen. In het schema hieronder zie je welke voeding je dus beter wel kunt eten (daling) en welke niet (stijging).

Knoflook

Soms wordt gezegd dat knoflook een positief effect heeft op het cholesterolwaarde. Maar hier is niet genoeg bewijs voor.

Advies om een verhoogd cholesterolwaarde te voorkomen

Verminder het risico op een verhoogd cholesterolwaarde door:

• Een gezond voedingspatroon volgens de Schijf van Vijf
• een gezond gewicht
• een gezonde leefstijl met voldoende beweging
• niet te veel stress
• niet roken

Voedingsadvies bij hoge cholesterolwaarde

Wil jij je cholesterol verlagen om zo je kans op hart- en vaatziekten te verkleinen? Onderstaande adviezen kun je zelf opvolgen. Soms is het nodig ook medicijnen te krijgen via de huisarts.

De Schijf van Vijf als basis

Als je eet volgens de Schijf van Vijf zorg je goed voor jezelf, ook als je een verhoogd cholesterolwaarde hebt. In de Schijf van Vijf staan voedingsmiddelen die bijdragen aan het verlagen van het LDL-cholesterol, zoals volkorenproducten, noten en peulvruchten. Een teveel aan LDL-cholesterol blijft in je bloed plakken aan de binnenkant van je bloedvaten.

Bonen en noten

In de Schijf van Vijf staan verder producten met niet te veel verzadigd vet. Minder verzadigd vet eten is goed voor je cholesterol. Neem niet te veel en niet te vaak producten buiten de Schijf van Vijf. Denk daarbij aan snacks of vette vleesproducten waarin veel verzadigd vet zit.

Gezond gewicht

Als je te zwaar bent, helpt afvallen om je cholesterol te verlagen. Vooral als je een grote buikomvang hebt. Met onze BMI-meter bereken je of je een gezond gewicht hebt. Als je overgewicht hebt, dan kan 5 tot 15% afvallen al een verbetering opleveren van het cholesterolwaarde in je bloed.

Vervang verzadigd door onverzadigd vet

Verzadigd vet verhoogt het LDL-cholesterol. Verzadigd vet zit in bijvoorbeeld in roomboter en harde margarines. Onverzadigd vet is minder slecht en zit in oliën, margarine en halvarine in een kuipje.

Neem magere zuivelproducten

In kaas, melk en andere melkproducten zit verzadigd vet, wat het LDL-cholesterol verhoogt. Toch zijn het producten die goed zijn voor je gezondheid. Kies daarom voor producten met minder vet, zoals 20+ en 30+ kazen, mozzarella, hüttenkäse en zuivelspread en voor halfvolle en magere melk(producten).

Matig met vlees en varieer met vis, peulvruchten, ei en noten

Voor een goed cholesterolwaarde, raden we aan om je elke week in elk geval te houden aan:

• 1x per week peulvruchten, zoals bruine bonen, linzen en kikkererwten
• 1x per week vette vis, zoals zalm, haring en makreel
• Dagelijks een handje ongezouten noten
• Maximaal 300 gram rood vlees (vlees van rund en varken)
• 2 tot 3 eieren (3 tot 4 voor vegetariërs)

Drink zo min mogelijk ongefilterde koffie, ga voor gefilterde koffie

Ongefilterde koffie verhoogt het LDL-cholesterol. Kookkoffie (waar je water direct bij het koffiepoeder giet) en koffie uit de cafetière kun je daarom beter niet drinken. Gewone koffie kan wel.

Eet voldoende vezels

Eet elke dag zo’n 30 tot 40 gram vezels. Vezels kunnen ook het LDL-cholesterol verlagen, vooral vezels uit volkoren producten en fruit doen dit. Kies daarom vooral volkoren en eet elke dag 2 keer fruit.

Beweeg genoeg

Genoeg bewegen vermindert het risico op hart- en vaatziekten. Veel stil zitten verhoogt juist het risico.

Volwassenen krijgen het advies om elke week minimaal 2,5 uur te bewegen en om minstens twee per week bot- en spierversterkende oefeningen te doen. Boven de 65 jaar krijg je ook het advies om elke week 2 keer balansoefeningen te doen.Wil je weten met welke activiteiten je je botten en spieren kunt versterken? Of wat balansoefeningen zijn? Bekijk de oefeningen op de website allesoversport.nl.

Niet roken

Niet roken en stoppen met roken vermindert het risico op hart- en vaatziekten. Wil je stoppen met roken? Maak een afspraak met je huisarts.

Vergoedingen

Heb je een hoog cholesterol? Dan krijg je vanuit je zorgverzekering een diëtist vergoed.

Bron: Voedingscentrum

Selecteer hieronder uw taal:

Dutch

Dutch English French Chinese Portuguese Polish Bulgarian Persian (Afghanistan) Persian Romanian Russian Turkish Italian Norwegian German Spanish Indonesian Korean Japanese Hindi Hungarian Ukrainian Afrikaans Icelandic Pashto Panjabi Greek Czech Latvian Estonian