Gedragstherapie
Niet-helpend aangeleerd gedrag kan weer afgeleerd worden
Gedragstherapie is een vorm van psychotherapie. Het uitgangspunt van de behandeling is dat ongewenst gedrag is aangeleerd en dus ook weer afgeleerd kan worden. Hierbij wordt gebruik gemaakt van eenvoudige leerprincipes. Hierdoor worden vaak snel resultaten geboekt.
Gedragstherapie begint bij het bekijken van de wisselwerking tussen jou en je omgeving. Het uitgangspunt is namelijk dat gedrag wordt bepaald door de gevolgen die het heeft. Psychische aandoeningen worden daarbij gezien als de uitkomst van een negatieve spiraal. Door goed te bestuderen hoe die spiraal eruit ziet, kan het lukken de weg naar boven weer te vinden.
Behandeling depressie
In de gedragstherapie voor depressies wordt gebruik gemaakt van een eenvoudig model. Dit kan schematisch worden weergegeven.
Een depressie is eigenlijk een soort ‘moeras’ waarin je wegzakt. Het zit tegen of je mist de mogelijkheid om dingen van de zonnige kant te bekijken. Dit heeft tot gevolg dat je het gevoel krijgt dat alles mislukt of niet de moeite waard is. Je voelt geen energie meer en gaat daardoor minder doen. Doordat je minder doet, ervaar je weer minder succes, zodat je nog minder energie krijgt, enzovoort.
Sociale steun als valkuil
Een ander aspect dat een rol speelt is de steun die iemand met een depressie krijgt. Als je je rot voelt, en daarvoor ‘beloond’ wordt met aandacht, dan kan dit onbewust een reden zijn om het slechte gevoel in stand te houden. Het heeft immers voordelen om ‘in de watten gelegd te worden’. Maar op den duur leidt passief gedrag tot extra ergernis.
Doorbreek de negatieve spiraal
De gedragstherapie bij depressies is erop gericht de negatieve keten van oorzaak en gevolg te doorbreken. De therapeut leert je weer actief te worden en op een gezonde manier voor jezelf te zorgen. Hierbij spelen in ieder geval de volgende factoren een rol:
- Verheldering
De psychotherapeut maakt samen met jou duidelijk hoe de negatieve spiraal eruit ziet. Ook wordt uitgelegd hoe de spiraal doorbroken kan worden. Somberheid leidt tot passiviteit, en passiviteit leidt tot een gemis aan positieve ervaringen. En dat gemis leidt tot somberheid.
- Zelfobservatie
Door het bijhouden van een dagboekje kun je inzicht krijgen in het gedrag dat eventueel een bijdrage levert aan de somberheid. Dit bestuderen van jezelf is de start van het bedenken van betere alternatieven.
- Inventarisatie
Je moet zorgvuldig in kaart brengen welke dingen wel energie geven. Dit geeft aanknopingspunten om positief werkende dingen vaker te ondernemen.
- Training sociale vaardigheden
Een vlakke stem, afhangende schouders, een naar de grond gerichte blik zijn allemaal kenmerkend voor depressies. Je geeft onbedoeld ook het signaal aan anderen dat alles oninteressant is. Dit kan ertoe leiden dat anderen zich terugtrekken. Deze isolatie is te voorkomen door mensen te helpen meer positieve signalen uit te zenden.
Behandeling angststoornissen
De gedragstherapie bij de behandeling van angststoornissen maakt gebruik van een eenvoudig model voor de oorzaak van de angst. Dit ziet er bijvoorbeeld als volgt uit:
Als je een angststoornis hebt, ben je extreem bang voor iets wat eigenlijk ongevaarlijk is. Neem bijvoorbeeld een spinnenfobie. Je ziet een spin, schrikt en voelt je hart bonzen. Je springt op een stoel en laat iemand het enge dier uit huis zetten. Het gevaar is bezweken en de opluchting volgt. De sterke angst en de opluchting versterken weer het idee dat de spin gevaarlijk is.
Behandeling van angst
Gedragstherapie is erop gericht deze cirkel te doorbreken en angst af te leren. De spin wordt niet ontweken, maar juist benaderd. Door de nabijheid van de spin te combineren met ontspanning, lukt het je te ervaren dat de spin niets doet. Je leert zo dat de angst onnodig is. Deze manier van aanpakken blijkt goede resultaten op te leveren bij uiteenlopende angststoornissen.