Aniimiya (Dhiig yari)

Waa maxay dhiig yarida

Aniimiyada ama Dhiig-yaraantu waa ereyga guud oo loo isticmaalo in eey ogsijiinta ku jirta dhiigaaga ay aad u yartahay, taas oo kaa dhigi karta inaad dareento daal iyo daciifnimo. Waxaa jira sababo kala duwan oo keena dhiig-yarida:

1. 1. Yaraanta birta
   2. Yaraanta Vitamin B12

Dhiig yarida ee birta

Dhiig Yaraanta birta waa dhigaagaga oo bir la’aan noqda

Sababaha keena dhiig yaraanta birta

Caado badan iyo uurku waxay sababi karaan birta oo dhiiga ku yaraato, tan waxaa lagu daweyn karaa daawooyin. Xaalado kasta oo kale oo keena lumis dhiig ayaa sidoo kale keeni kara birta oo dhiiga ku yaraata.

Calaamadaha:

• daal iyo tamar la'aan
• neefta oo yaraata
• wadne garaac
• maqaar saai’d u cad

Calaamadaha aan caanka ahayn:

• madax xanuun
• maqalka dhawaaq gariir okale ah, cod shinni okale ama cod hiss ah gudaha madaxaaga (tinnitus)
• cuntada oo nooc kale ah u dhedhenta
• dareen cuncun
• carrab xanuun
• timaha oo daata - waxaad arkaysaa timo badan oo soo baxaya markaad shanlaynayso ama dhaqayso
• inaad rabaato inaad cunto waxyaabaha aan cuntada ahayn, sida warqadda
• in ay adagtahay laqida
• nabaro furan oo xanuun badan oo ka muuqda geesaha afkaaga

Ballanta dhakhtarka (GP)

Dhakhtarku wuxuu ku weydiin doonaa qaab nololeedkaaga iyo taariikhdacaafimaad. Baaritaan fudud oo dhiig ah ayaa xaqiijin doonta haddii aad qabto dhiig-yari, taasoo laga yaabo in si isdaba joog ah loo sameeyo dhowrka bilood ee soo socda si loo hubiyo in heerka birta uu ku soo noqonayo sidii hore. Takhtarku waxa kale oo laga yaabaa inuu kuu gudbiyo dhakhtar takhusus leh si baaritaan dheeraad ah loogu sameeyo.

Daawaynta dhiig yarida birta

Waxa laguu qori doonaa kaniini bir ah si loogu badalo birta jidhkaaga ka maqan. Waxaad u baahan doontaa inaad qaadatid kaniiniga maalin walba, ilaa 6 bilood. Inaad cabto casiirka oranjada ka dib markaad qaadatid kiniiniga waxa laga yaabaa inay ku caawiso inuu jidhkaaga sifiican u nuugo birta.

Waxyeelooyinka kaniinga waxay noqon karaan:

• calool istaag ama shuban
• calool xanuun
• laabjeex
• inaad dareento jiro
• saxaro madow

Isku day inaad kaniiniyada qaadato adigoo cuntada cunaya ama wax yar ka dib cuntada si aad u yarayso fursada waxyeelooyinka. Waa muhiim inaad sii wadato qaadashada kaniiniyada, xitaa haddii aad leedahay waxyeelooyin.

Ka ilaali kiniinka birta carruurta!

Ka ilaali kiniinka kabka birta meel aanay carruurtu gaadhi karin. Qaadashada xad-dhaafka ah ee birta ee ilmaha yar waxay noqon kartaa dhimasho.

Waxyaabaha aad adigu samayn karto

Eat and drink more:

• Khudaarta caleenta madaw-cagaaran ah sida maraqa biyaha iyo kaluunka curdan
• badarka iyo rootiga ay ku jirto bir dheeraad ah (la xoojiyay)
• hilib
• khudaar la qalajiyey sida khudaar, maraqa iyo sabiibdigirta (cambuulada, digirta and misirta)

Iska yaree cunida iyo cabida :

• shaaha
• kafeega
• caanaha
• cuntooyinka leh heerarka sare ee phytic acid-ka, sida badarka cereals-ka, taas oo joojin karta in jidhkaagu inuu birta ka nuugo cuntooyinka kale iyo kaniiniyada

Dhiig yaraanta birta oo aan la daweyn

Hadii aan la daaweynin, dhiig-yarida birta waxay kugu keeni kartaa khatar ah inaad jiro ama caabuq qaado. Waxaa laga yaabaa inay kordhiso khatarta ah inay kugu dhacdo dhibaatooyin saameeya wadnaha ama sambabada - sida wadnaha oo si saxsan u shaqaynayn. Xilliga uurka, dhiig-yaraantu waxay keeni kartaa khatar weyn oo keeni karta dhibaatooyin ka hor iyo ka dib dhalashada.

Vitamin B12 anemia

Nooca kale ee dhiig-yarida waa fitamiin B12.

Sababaha yaraanta fitamiin B12 ama folate-ka

Waxaa jira sababo badan oo keeni kara inuu fitaamin B12 ama folate-ka jirka kuyaraadaan:

• dhiig-yaraan halis ah – difaaca jirkaagaa ayaa weeraraya unugyada caafimaadka qaba ee calooshaada ku yaal, isaga oo ka hortagaya in jidhkaagu ka nuugo fitamiin B12 cuntada aad cunayso.
• Cuntadaada oo an lahayn fitamiin B12- tani waxay dhici kartaa haddii aad leedahay cunto fiigan (vegan) ah oo aadan qaadan fitamiin dawooyinka kaba fiitamin B12 . Ama haddii aad cuntid cuntooyin lagu xoojiyay fitamiin B12 ama aad raacdo cunto aan caadi ahayn ama aad haysato cunto guud ahaan mudo heer liidatay.
• daawo – Daawooyinka qaarkood waxay saamayn karaan inta fitamiin B12 uu jirkaaga nuugi karo

Calaamadaha fitamiin B12 yaraanta:

• daal xad dhaaf ah
• biinanka iyo cirbadaha (xanuun yar oo adag)
• carrab xanuun iyo casaan
• boogaha afka
• daciifnimada murqaha
• aragga oo khalkhalsan
• niyad jab iyo wareer
• dhibaatooyinka xusuusta, fahamka iyo xukunka

Daawaynta dhiig yarida fitamiin B12

Waxaad heli doontaa fiitamiin dawooyin kabiya fiitamin B12, oo inta badan marka hore lagu siiyo irbad. Intaa ka dib waxaad u baahan doontaa kiniinada B12 inta u dhaxaysa cuntooyinka ama cirbado joogto ah. Daawayntan ayaa laga yaabaa in loo baahdo illaa iyo inta noloshaada ka hadhay.

Waxyaabaha aad adigu samayn karto

Wax badan cun:

• hilib
• kalluunka
• ukunta
• caanaha
• khamiirka
• cuntooyinka la xoojiyay
• brokoli-ga, brussels-ka, sprouts-ka iyo digirta

Dhibaatooyinka dhiig yarida fitamiin B12

• dhibaatooyinka neerfaha
• dhalmo la'aan ku meel gaar ah
• xaaladaha wadnaha
• dhibaatooyinka uurka iyo cudurada dhallanka

Daawooyink